HALK OYUNLARINDA
KULLANILAN ÇALGILAR
Çalgıların oyunlar üzerindeki etkisi tartışma götürmez
bir gerçektir.Bundan dolayı bir çok yerde ozanlar,oyunlara ad
olarak çalgı adlanrını kullanmışlar,her bir çalgı için türküler
sölemişlerdir. çalgılar vurmalı,nefesli ve telli çalgılar
diye üçe ayrılır.
VURMALI ÇALGILAR
Davul : Davul bar oyununun ayrılmaz bir parçasıdır.barlarda
kullanılan davul özel olarak hazırlanır.genellikle 60 cm çapında
70 cm yüksekliğinde yağsız ve budaksız çam kasnaklara koyun
ve keçi derisi gerilir.üst deri tokmak alt deri değnek vurmak
için kullanılır.Zurnaya göre akort edilen bu tip dışındaki
davullar Erzurum'da tercih edilmez.Yeğ tutulmayan davullara sağir
davul,teneke sedalı davul ve çingene davulu terimleri kullanılır.
davul aksamları şunlardır:
kasnak : yuvarlak ve geniş tahta kısım
çember : kasnağın iki tarafını kaplar
deri : kasnağın üst ve alt kısmına geçirilir.
tokmak : sağ elle tutulan ucu top şeklinde değnektir.
çokmak : sol elle tutulan ince değnektir.
gaytan : davulu boyuna asmaya yarayan iptir.
çalınışına göre davullar:
Tabl-ı Beşaret : cihadda kale elde edildiği zaman çalınan
davula denir. kalede çalınır
Tabl-ı Asayiş : savaşta gece yarısı askerin yönünü
bulabilmesi için çalınan davuldur.
Tabl-ı Cenk : savaş duyurusu yapan davullara denir.savaşın başladığı
haber verilir.
Derbest Davulu : yatsıdan sonra sur kapılarının örtüldüğünü
duyurmak için çalınan davuldur
- davul,zurna ile adam aranmaz
- davul dengi dengini döver
- davulsuz düğün, köpeksiz köye benzer
- davulun sesi uzaktan hoş gelir
NEFESLİ ÇALGILAR
Zurna : Kelimenin aslı Farsçadır.Şimşir,dişbudak gibi sert
ağaçlardan yapılan ağız kısmında uca doğru genişleyen
keskin sesli nefesli çalgıdır.
- Kaba Zurna : en büyük boydaki zurna türüdür.
- Zurna : orta boyda olandır.
- Cura Zurna : küçük boy olup tiz seslidir.
zurnada üst kısımda yedi alt kısımda bir delik vardır. üst
yedi delikle ses ayarı yapılırken,alttaki tek deliğin pek bi
fonksiyonu olmamakla beraber tükrüğü dışarı atmak için
kullanılır.
Kaval : En ilkel nefesli çalgılardandır.Bütün milletlerin
musikisinde az çok benzerleri bulunur. Ihlamur,Gürgen ve ardıç
ağacına kızgın demirledelik açılarak yapılır.30-80 cm
arasında uzunluklara sahip olabilir.Kamıştanda yapılanları
vardır.
Mey(Ney) : Dilsiz kavala benzeyen bir gödeye kamış takılmak
suretiyle ses elde edilen nefesli bir çalgıdır.Gövde kısmı
için erik ağacı tercih edilir.ERik ağacı bulunmazsa şimşir,gürgen
veya dut ağacından yapılabilir.boyu 30 cm kadardır.
TELLİ ÇALGILAR
Çöğür : Türk halk musikisinde kullanılan bir çalgıdır.XVII.asırda
klasik musikide de kullanılmıştır.bağlamaya benzer.teknesi
biraz daha büyüktür.Altı çift tellidir.Uzunluğu 110 cm'dir
Saz (Bağlama) : Erzurum sazı,Anadoluda ki diğer sazlarla aynı
olup üç çifte tellidir.Ortalama boyu 30 cm teknesi 40 cm olmak
üzere 70 cm dir. ince seslidir.